Interview: een kijkje in het nieuwe R&D-centrum van Enza Zaden

6 MRT, 2018

Als een oriëntatiepunt steekt een 18-meter hoge toren de lucht in. De toren markeert de entree van het nieuwe centrum voor Research en Development op het terrein van Enza Zaden in Enkhuizen. 



Op het dak voorzien 900 zonnepanelen met een oppervlakte van bijna 4.000 m² een deel van de elektrabehoefte. Daarnaast voorziet een energieopslagsysteem in de bodem samen met warmtepompen en een koudeopslagtank voor de benodigde warmte en koude op een duurzame manier.  



Een veelomvattend project
Het R&D-centrum is opgebouwd uit een tweetal objecten: een onderzoekskas van 7.000 m² en een hightech laboratoriumgebouw met 10.000 m² vloeroppervlakte. Wie het gebouw binnenstapt, komt in een groot atrium dat het complex van voldoende daglicht voorziet. 



"Door de strenge hygiëne-eisen voor de laboratoria die zich in het nieuwe pand bevinden, was levend groen niet wenselijk, maar door de eikenhouten bekleding is er toch een warme sfeer gecreëerd," vertelt architect Anton Hanemaaijer. 

De bouw van het nieuwe complex is onlangs opgeleverd. AABnl heeft samen met de mensen van Enza Zaden het gebouw ontworpen en de bouw gecoördineerd. Gezamenlijk kijken zij terug op een veelomvattend project.

"Tweeënhalf jaar geleden zijn we begonnen met ontwerpen," vertelt Anton. "Enza Zaden groeit heel hard. Deze groei zorgde voor een sterke behoefte aan nieuwe en moderne faciliteiten. Om voldoende ruimte te creëren voor alle uitbreidingen, hebben we eerst het bestemmingsplan moeten aanpassen." In 2015 en 2016 realiseerde Enza Zaden met AABnl een zaadopslag- en verwerkingshal van ongeveer 17.000 m² vloeroppervlakte en een nieuw facilitair centrum inclusief onderzoekskas van 7.000 m². "Zolang Enza Zaden blijft groeien, blijft deze opdrachtgever ons uitdagen om mooie en innovatieve projecten te ontwikkelen."

Modulaire indeling
"Het gebouw moest een flexibele indeling en een duurzame uitstraling krijgen. In het ontwerp hebben we alle faciliteiten modulair opgebouwd om het gebouw toekomstbestendig te maken. 



Laboratoria en kantoorruimtes zijn in hetzelfde stramien opgezet. Alle installaties zijn bij een verandering van indeling relatief eenvoudig aan te passen." Belangrijke eisen voor het R&D-centrum waren dat de hygiëne en de veiligheid voor werknemers en product gewaarborgd is. "Alles is in samenspraak met Enza Zaden bedacht. Diverse zones zijn vanuit hygiënisch oogpunt apart af te sluiten en vanuit veiligheid zijn maatregelen genomen zoals een sprinkler- en gasblusinstallatie en nood- en oogdouches." 

Onderzoekskas
De onderzoekskas bestaat uit 21 afdelingen, welke allemaal op een afzonderlijk klimaat gestuurd kunnen worden. De afdelingen zijn voorzien van verrolbare teelttafels of teeltgoten. Verder is er voorzien in grotendeels SON-T belichting, maar ook een aantal afdelingen van LED-belichting. Met luchtbehandelingskasten en buitenluchtaanzuiging kan er actief worden gekoeld in de afdelingen. 



In de kas is tevens ruimte gecreëerd voor het opstellen van twee transformatorstations, een noodstroomaggregaat en een vloeibare stikstoftank van 3.000 liter. Dit laatste element is zodanig ingepast dat de gebruikers uit het laboratorium direct vanuit het gebouw stikstof kunnen 'tappen'.

Energieopwekking
Warmte en koude wordt op een duurzame manier voorzien met een energieopslagsysteem in de bodem (doublet van 150 m³/h) in combinatie met warmtepompen en een koudeopslagtank. "Met dit systeem zetten we laagwaardige warmte af in de kassen, de klimaatcellen en gebouwen op het moment dat het nodig is."



De daarbij opgewekte koude wordt tussentijds opgeslagen in de koudeopslagtank en het doublet. "Deze combinatie van energieopwekking tussen gebouw, kassen en onderzoeksfaciliteiten is niet eerder in Nederland toegepast. Voor het opwekkingssysteem van het laboratorium en de naastgelegen proefkassen hebben we vanwege het innovatieve en duurzame karakter eind 2016 een MEI-subsidie aangevraagd. De subsidie is uiteindelijk ook toegekend."

Laboratorium
In het laboratorium bestaat een groot deel van de begane grond uit diverse type klimaatcellen. Er zijn onder meer een heel aantal fytotrons, in vitro cellen en een geconditioneerde ruimte voor de opslag van zaad verwezenlijkt. 



"Aan de luchtkwaliteit en het klimaat in het laboratoriumgebouw stelde de opdrachtgever hoge eisen," vertelt Peter Jansen die verantwoordelijk was voor het installatietechnisch ontwerp. "De labruimten zijn daarom 5-voudig geventileerd, waarbij centraal de lucht wordt gefilterd en nabehandeld. Vanwege de hoge interne warmtelasten zijn lokaal fan coil units voorzien, waarmee in sommige gevallen tot wel 150 W/m² gekoeld kan worden." 



Daarnaast zijn er diverse specifieke installaties voor het laboratorium voorzien, zoals perslucht, stikstof, helium, bedrijfs- en demiwater. "Een onafhankelijke instantie heeft de toegepaste installaties getest op kwaliteit, om aan te tonen dat de gestelde schoonheidsklassen worden behaald." 

Vooruitstrevend
"Het nieuwe gebouw heeft de naam Innova gekregen, waarmee de opdrachtgever graag het vooruitstrevende karakter benadrukt", vertelt Maik Rodenrijs die verantwoordelijk was voor het bouwkundige aspect van het project. De bouw duurde in totaal 14 maanden. De grootste uitdaging was dat het nieuwe R&D-centrum midden tussen de bestaande bebouwing en operationele bedrijfsvoering gebouwd moest worden. "Er kwamen 700 heipalen aan te pas, 6000m² kanaalplaatvloer, 460.000 kg staal en 3500m² stalen dakplaten. Al die materialen verwerken, terwijl er overal mensen aan het werk zijn, levert hier en daar wel wat uitdagingen op. Met name om die reden was het uiterst belangrijk om binnen de projectorganisatie en daarbuiten goed te blijven communiceren."

AABnl had nog geen laboratoriumproject op deze schaal in het portfolio. "Het is wel zo dat we al jarenlang samenwerken met Enza Zaden. Ondanks dat we nog nooit een laboratorium hadden gebouwd, vertrouwde het bedrijf ons deze opdracht toe." De samenwerking stopt niet na dit project; een volgend bouwproject staat alweer in de planning. ''De professionele hands-on mentaliteit van AABnl en de pragmatische insteek van Enza Zaden, het is een bewezen combinatie,'' besluit Maik tevreden.

Auteur: Jobke den Hertog
Copyright: www.agf.nl